Isaga esithi ‘Isigodo sigotshwa sisemanzi’ sisetshenziswa nxa kulaywa abantwana loba kuxwayiswana ngalokho. Nxa umuntu angephula loba akhwixune ugatsha esihlahleni, ulakho ukulugoba lologatsha lusesemanzi ngoba luyatebha. Umuntu ulakho ukulweluka lube yilokho akufunayo ngoba luyavuma nxa lusesemanzi lutebha. Kodwa umuntu angazama lokho isigodo sesomile siphanga sithi phoqo. Nxa sesomile akusamumi ukuthi usigobe loba usaluke sibe yilokho okufunayo. Kwakutshiwo njalo lokho ngesigogo sesifuyo loba inyamazana nxa isanda kuhlinzwa. Kwakuthiwe ‘Isigogo sigoqwa sisemanzi’. Nxa kusanda kuhlinzwa isifuyo, isigogo ungasigoqa sibe yilokho okufunayo. Siyagoqeka lula ngoba sithambile, sivuma ukugoqwa. Yikho-ke sibethelwa phansi ngezikhonkwane ukuze some sichayile yikhona sizasetshenziswa ukuhlala. Kodwa, singavele some qha ube usuzama ukusigoqa, asivumi. Siyabe sesiqine sesiyisikwakwa.

Isaga lesi sisetshenziswa nxa kuxwayiswa ngokuthi umntwana ufundiseka lula lokho ofisa abe yikho esesemncane. Ukuba ngumuntu olobuntu ukufunda kuhle njalo lula esesemncane. Nxa esekhulile kasafundiseki lula, usefana lesigodo esomileyo. Usefana lesigogo esesome qha esingasagoqekiyo. Abazali bayaxwayiswa kakhulu ngokuthi bafundise abantwana izindlela zobuntu besesebancane. Sebekhulile abagobeki. UMfazo wakhula ezenzela intando abazali bengamlayi ngemfanelo. Esekhulile, ukuxhwala kwakhe kwamngenisa ejele. Abazali behluleka ukumhlalisa phansi bamlaye ngendlela epheleleyo esekhulile. Izixwayiso zabo zazivele sezingena ngapha ziphume le. Abantu bakhala ngabo abazali bakhe ababemtotoza bengamqondisi njengabantwana bonke. Labo abazali bakhona bekunanzelela ukuthi, isigodo sigotshwa sisemanzi lokuthi isigogo sigoqwa sisemanzi.

Barbara Nkala