Yonke into ebonayo ibona ngamehlo. Akukho okubona ngamakhala kumbe ngendlebe. Amehlo asekhanda phambili ngaphansi kwesiphongo. Isiphundu sona sisemuva kwekhanda. Akekho obona ngesiphundu. Isiphundu siyabe sifulathele. Kuvamile ukuthi nxa abantu benyeya umuntu loba bekhuluma beceba okubi ngaye, bangafuni ukuthi abezwe loba ababone. Kuyenzeka kwesinye isikhathi bamhleke umuntu engababoni ngoba bengemuva kwakhe. Kuyenzeka banyaze bamkhombe ngeminwe bemeyisa engababoni yena ezichelesele. Kwesinye isikhathi bamthuke ngokumnyonkoloza loba batshile imilomo yabo betshengisa ukumzonda, kodwa konke bekwenza engababoni ngoba bengemuva kwakhe.

UMpofu wayewatshayile amabele, waqonga umumbu engalaneni yakhe esevunile, amabele athi phamu esiphaleni, kunye lamasaka endlubu lamazambane. Wayihlabela ingoma yokuvuna kwakhe lokuthi yena lemuli yakhe abasoze balambe. Kwezwiwa ngabalomoya omubi, baceba okubi. Abanye wayenatha labo utshwala beqhubelana imbenge. Abanye bezwa nganatha labo ukuthiuzitshaya isifuba. Wayethi ekhuluma eziqakisa bahlabane ngamehlo kumbe bamkhombe ngeminwe nxa esukume wayachitha. Wayethi nxa eseziqakisa omunye umakhelwana ongelamhawu anikine ikhanda akhulume ngenhliziyo esithi, “we siphundu awuboni.” Ngempelaisiphundu asiboni.

Isaga lesi sandile ukusetshenziswa lapho kukhulunywangomuntu ongaboniyo, njalo ongananzeleliyo ukuthi bakhona abacabanga kubingaye abaceba okubiokungahlekumlimaze. Kuyatshiwo ukuthi siphundu awuboni ngoba kulokumzwela ngokubi okungahle kumehlele engaboni njalo engananzelele.

Barbara Nkala