Ikusasa Lisezandleni Zakho
VUKA MNTOMTSHA!
Ubunzima bempilo abubonakali uma usemncane. Lokho ngizibonele kweyami Impilo. Konke engangikufuna ngangikutholelwa ngabazali. Okwami kwakuyikulala, ngivuke, ngidle, ngiye esikolo, ngidlale, ngilale njalo. Sengikhulile. Impilo ayisafani lakuqala ngisesengumntwana. Amehlo asebona ubuhlungu lokukhathazeka kwabazali, abebengifihlela bona ngoba bengingeke ngizwisise. Sengikubonile ngakholwa ukuba ikusasa lisezandleni zami.
Amehlo avuleka ngo2018, ngesikhathi ngisenza imfundo yami ye-A level. Imali yokubhadala imfanelo zesikolo yayingahlangani. Umama wasebenza gadala ukuze ngithole imali yokuthi ngilobe imihloliso. Ngezikhathi ezinengi umuntu uthi angavelelwa yibunzima ahle nje alahlele ijogwe phansi, abeseqala ukusola impilo labazali. Abanye baphanga bayengwe yizixhwali baqale ukusebenzisa izidakamizwa, befisa ukuzikhohlisa ngobuhlungu lobunzima abaphakathi kwabo. Kodwa uhlupho alubaleki. Lulenkani lolunya. Ngathi sengiphumelele emfundweni yami yaphezulu ngafisa njengabanengi ukuqhubeka ngiyefunda enyuvesithi. Imali yokubhadala nkwe! Ngadla igqondo. Pho ngenzeni? Ngabona ukuthi ukuhlala ngigoqe izandla ngidle inyembezi akusoze kungise ndawo. Njengabanengi, lami ngaphuma ngaya lapho okujuluka abanengi besiyadinga amadlelo aluhlaza, ngazimisela ukudinga umsebenzi ngizuze imali yokuqhuba isikolo.
Ngafika eMzansi ngoMpandula ka2019, ngahlala lodadewethu. Imisebenzi ayitholakali lula, ikakhulu uma ungumuntu wokuza. Engaqala ngakho ngingakatholi umsebenzi onginika imali ethe xaxa yikutshayela amasonto ehlukeneyo ichacho (keyboard). Ngangizula labandla ngibasiza kanjalo ekukhonzeni, babe sebengibonga ngemali ukuze ngithole eyokugada ngisiya loba ngiphenduka. Yayinganganani, kodwa khonalokho okuncane engangikuthola ngangikugcina. (picture of Iphithule on keyboard) Ngangilokubonga uSehliselweyinkosi Sibanda, umzalwane owangifundisa ukutshaya ichacho ngomnyaka ka2015 ebandleni laBazalwane kuKhristu ebandleni leNketha. Nanku kwasekungisiza. Banengi abafowethu abaya eMzansi bafika bathathwa ludumo lokukholisa. Mntomtsha, umuntu uyazikhethela impilo ayifunayo, noma singelazo izinto ngokufananayo. Ngomnyaka ka2020 kumbimbitho, izinto zaqala ukuvuleka kancane. Ngathola umsebenzi emakhitshini. Lapho ngangisiza ukupheka lokuthengisela abantu ukudla. Imali engangiyithola layo yayinganganani, kodwa yayinengana kulaleyo engangiyithola uma ngitshayela amabandla ichacho. Ngaphanga ngafunda ukuba yonke imisebenzi ilungile kakhulu ngaphandle kwaleyo eyephula imithetho yelizwe. Ngangisebenza kuqala iviki lize liyophela, umzimba ungakutholi ukuphumula; ngoba ngoMvulo kuze kube nguMgqibelo, ngangisemakhitshini, kuthi ngeSonto ngitshaya ichacho emabandleni. Kwakungconywana lokhu ngoba ngikhonza. Ngasebenza okomnyaka lezinyanga emakhitshini kungakavuleki ithuba lomunye umsebenzi obhadala ngcono. Omunye umzalwane lapho engangisonta khona waqala isikolo sokufundisa abantwana kusukela kugredi 1 kusiya kugredi 12, eKlerksdorp. Lami ngaba ngomunye wababalisi. Lo umsebenzi wawubhadala okungcono kulayo yonke imisebenzi engangiyenza. Ngasebenza lapho umnyaka olezinyanga ezimbalwa. Sasiphila sivutha isifiso sokuthi ngithuthukise imfundo yami. Ngangisazi ukubana imfundo izakwengezelela amathuba ami okuthi ngithole imali enhle ezangincedisa ukuthi ngiphile impilo enhle.
Mntomtsha, ukukhala lokugcona abantu akusizi. Ikusasa lakho lisezandleni zakho. Nxa izinto zingamanga ngendlela, sukuma ufune amacebo okulungisela ikusasa lakho lemuli yakho. Ukulandela impilo ephilwa ngabangane abangelamibono kungakhanya sengathi kumnandi, kodwa uma beganga kungakubulalela ikusasa lakho eliqhakazileyo. Ivila alingeke likuthole ukudla, njalo alingeke liphile isikhathi eside. Ukuya kwami eMzansi Afrika akuziqedanga inhlupho zami zonke, kodwa kwanginceda ukuthi ngigcine imali yokuthi ngiqale izifundo zami. Ngemva kokuthenga izinto engangizaziswela esikolo okugoqela ilaptop, ifoni, lezigqoko, ngasala leyokubhadala inhlawulo zesikolo okomnyaka lowo owokuqala. Ngaphenduka ekuqaleni kuka 2021, ngangena eNyuvesithi yeZimbabwe eHarare, ngaqala izifundo zeForensic Science ngigxile kakhulu kuzifundo zeBiology lezeBiochemistry. Kumele ngiqede ngo2025. Kuzamela ngibambe gadalala. Emathubeni onke amakhefu, ngiyazama ukuthola imisebenzi engangisiza ukuze ngiphutshe kuhle indima engayiqalayo.
Mntomtsha, ngiyafisa ukubana lawe uvuke ulungiselele ikusasa lakho ngoba lisezandleni zakho. Hlela kuhle impilo yakho. Kuqakathekile ukuthi uzwisise ukuthi izinto azingeke zihambe ngendlela ozihlele ngayo wena. Vuka usebenze! Vuka uzenzele! Vuka muntu omutsha, vuka!
Iphithule Nyoni
