VUKA MNTOMTSHA!

Nyakenye kuke kwaba lezingxoxo ngezingxaki ezixaka abantu abatsha. Lamhla ngifisa ukuthi sikhangele enye yalezizingxaki okwaxoxwa ngazo ngoba kukhanya ziyamemetheka njalo zibadilizela phansi abatsha. Mhlawumbe kungasizakala othile umntomtsha owayengezwanga ngalokhu okwalandiswa ngabatsha esaxoxa labo enkundleni yabatsha. Siyasizwa isililo emakhaya, ezikolo, phakathi kwezakhamizi lasezweni lonke. Umkhosi uthi abatsha bamane babhudlukele etshwaleni obunathwa ngabantu abadali. Kuhlatshwe omunye njalo umkhosi othi abantu abatsha abasazazi, sebephanjaniswe izingqondo yizidakamizwa ezinjengembanje, okhokheyini labonyawope. Abanye basebenzisa imithithile loba iglu, badakwe. Awu, mntomtsha, xwaya lezizinto ngoba ukhangelele ikusasa ephakemeyo lapho ozakuba ngumuntu ebantwini.

 

Abatsha abahlakaniphileyo bexoxa babalisa kuqala izinto ezidala ukuthi abatsha bazithola sebehitshelwe babanjwe yimijibila yalezizinto. Bathi:

  • Ukungatholi imisebenzi bona sebefunde baqeda kubenza bahlupheke babe sebezama ukuzikhohlisa lezonhlupho ngokunatha.
  • Abanye babo bayengwa ngabangane abenza sengathi yikukholisa okukhulu, bacine sebengene batshona ntwa. Basuka bakhohlisane badakwe bazikhohlwe.
  • Abanye babona sengathi ukuthatha izinto ezidakayo yimpucuko, bazame ukuzibonakalisa besekungathi abangathathi lezizinto bayizithutha. Babona kuyikuba se‘stayileni’.
  • Abanye njalo baqala becabanga ukuthi yindlela yokuzilibazisa, bacine sebegalula ezintweni lezi.
  • Ikanti abanye ngabahlukunyezwa yizihlobo abahlala lazo bacine bethatha lezizinto ezidakayo ukuthi bakhohlwe inhlupho abalazo.

Nxa umuntu omutsha esengene kulezizinto usuka aphandlwe butshwala loba izidakamizwa ezimemuka inhlonipho. Nxa esephandliwe usuka angabe esazazi. Kazihloniphi, njalo kabahloniphi abanye abantu. Usuka enze okuyangisayo okumnqunula isimilo. Usuka angabe esakwazi akujongileyo ngempilo yakhe. Usuka aphilele sonaleso isikhathi ikusasa likhohlakale. Omunye umntomtsha usuka akhukhumale nxa esedakiwe abone sengathi umhlaba wonke ungaphansi kwezinyawo zakhe. Usuka agolombe loba ngubani, avuse umsindo alwe ngoba imizwa iyabe ingasasebenzi kuhle. Ukuxabana labanye kwenza umuntu azondakale nxa okudakayo sekuthe dlwe abone sengathi abantu bayamzonda kanti banina izenzo zakhe nxa esedakiwe. Nxa engosesikolo kungenzeka axotshwe esikolo ikusasa lakhe libeduma ligcwale izinhlupho. Omunye angacina edale ingozi alwe acine esebulele alwa laye ngengozi ngoba kuyabe sokubusa okubila ekhanda, okudakayo. Lowo-ke uzithola esedliwa zintwala lezinsikizi zejele. 

 

Emakhaya kuba lengxabano lokungahlalisani kuhle ngoba lo odakwayo uyabe engasahloniphi impahla zabadala loba okwabanye ahlala labo. Uyantshontsha loba yini ayethengisa ngemali enganganani ukuze azuze okudakayo okuyabe sekumbusa. Uyabe engasathenjwa lapha ekhaya, axotshwe lokuxotshwa yena abone sengathi uyazondwa. Buyabe bungasekho ubudlelwano. Omunye ucina esegula esengenwe yimikhuhlane thile acine esegugile, eseyinto nje, isinothongwane.   UMpostoli uJohane eNcwadini ufanisa omubi oqhuba lezizigigaba lesela eliza ukweba, ukubulala lokubhidliza (uJohane 10:10). Okudakayo kuyamlimaza loba kumgoge loba kumbulale umuntu. Pho kwenziweni?

 

  • Mntomtsha, zazi wena ukuthi ungubani. Ujongeni empilweni? Uyangaphi? Ungazazi kuhlekuhle uzakwazi ukuxwaya izinto ezingagwema imigomo olayo empilweni.
  • Mntomtsha, zithande uziqakise ukhethe kuhle ukuhamba lokuphila ngendlela ephakamisa impilo yakho, hatshi leyo eyidonsela phansi.
  • Mntomtsha, xwaya abangane abangakuhugela kokudakayo okunjengotshwala, lezidakamizwa ezahlukeneyo. Qaphela konke okubhenywayo lokuhotshwayo lalokho abazihlaba ngakho laba asebengene ntwa kukho lokho. 
  • Mntomtsha, ungayengeki uthi ufisa ukukholisa okwesikhatshana. Umzuzwana wokukholisa ucina ususiba ngamahora, amalanga, izinyanga, ucine nje ungasemuntu walutho.
  • Mntomtsha, ngena amakilabhu, loba inhlanganiso zabatsha, loba emasontweni lapho abatsha abalezifundo ezakhayo njalo eziphakamisa impilo.
  • Mntomtsha, ngena kumidlalo eqinisa umzimba ukuze uphile kuhle. Yebo, khetha ngonanzelelo. 
  • Mntomtsha, sondela kwabakhonzayo bakusize, bakuxhase, bathandaze lawe.
  • Mntomtsha, sondela kwabangekhaya. Akusilima sindlebende kwabo. Bayakuthanda, bakufisela impilo enhle. Bayakhathalela ukukusiza.

 

Ingqobe isezandleni zakho mntomtsha. Khetha kuhle okuzaphakamisa impilo yakho. Phila kuhle. Bana lenjongo enhle mntomtsha. Vuka-bo!

   Barbara Nkala