Mntomtsha, sewake wezwa umuntu okhuluma ngokucasuka esithi, “Akulamuntu laphayana!” Kodwa uyabe esitsho umuntu ophilayo, olazo zonke izitho. Uyabe esitshoni? Uzwe omunye ebuka othile athi, “Awuboni-ke! Lokhu yikho ukuba ngumuntu.” Umuntu ngonjani pho?  Umuntumuntu ngolobuntu. Ubuntu yikuba ngumuntu.

          Selalike lizwe inkulumo ethi, ‘Umuntu ngumuntu ngabantu’? Kutshoni lokho? Kutsho khonalokho ukuthi bengekho abanye abantu abakubona njengomuntu, akekho ongathi ungumuntu. Ungumuntu ngoba bekhona abakubona njengomuntu, lawe ubabona njengabantu. Awusiyo nyamazana yeganga. Ulemizwa yabantu. Uyabazi njalo uyabazisa abanye abantu. Uyabahlonipha. Ulozwelo, uzwelana labo. Ulomusa, uthembekile, uqotho, ulothando lobumnene. Ungumuntu oqotho. Ulobuntu.

          Ubuntu yikuhlonipha abanye abantu. Akukhathalekile ngomdala kumbe ngomncane, uyamhlonipha. Omhloniphayo laye uyakuhlonipha. Ukuhlonipha yikuthobela abanye. Yikwesaba ukwenza okungamphatha kubi omunye. Nxa ulobuntu lawe uyahlonipheka. Uyahlonitshwa. Umncane kumbe umkhulu, ufundile, uphakeme ulengcebo loba ungumuntu nje ongacebanga, nxa ulobuntu uyahlonipheka okwedlula othi ufundile loba oyisicebi kodwa engelanhlonipho.

          INcwadi eNgcwele ithi, “Yenzani kwabanye lokho elifuna bakwenze kini” Mathewu 7:12. Sonke sifuna ukuthandwa. Sifuna ukusizwa, lokwenzelwa umusa, lokuthi abantu bathembeke kithi. Kodwa, kuqakathekile ukuba ngifunde ukuthi kukho konke engikwenzayo, yikho na engingafisa ukuthi abanye bakwenze kimi? Ijuluka mnandi impilo nxa abantu bengenzela kahle, bengithanda njalo belesisa kimi. Ngisuka ngazi ukuba bangeke bavumele okubi kwenzakale kimi. Lami-ke ngikhuthazeka ukwenza okufanayo kubo. Yibuntu lobo.

          Ubuntu buthi, nxa kufika owemzini ngekhaya, ngiyamngenisa ahlale sibingelelane kuhle. Loba ngingelalutho engingamupha lona, ngingezake ngiswele inkomitsho yamanzi. Yibuntu ukwamukela izethekeli. Yibuntu ukuziphatha kuhle izihambi. Ubuntu busifundisa ukuba isisu somhambi asinganani, singangophondo lwempunzi. Ubuntu abuncitshani.

          Ubuntu buyakhuluma. Buyaqhweba bufuqe ukuthi senze okuhle. Nxa ngihlezi ebhasini, besekungena umama ozithweleyo, loba olabantwana abancane, loba kungene ukhulu loba ugogo, loba kungene umuntu olokugogeka okuthile, ingasekho indawo yokuthi bahlale, ngihle ngiphange ngisukume ukuze esami isihlalo sithathwe ngonjalo. Yibuntu lobu.  

          Mntomtsha, bana ngumuntu olobuntu!

Gogo Nkala