GIYA MTHWAKAZI

Nxa imbongi yayiyabe isiphuphuma ngosinga, igiya, iseqa, ijanquka, ibetha amagama akhuthazayo avusa idlabuzane lokwenza; ayekekela amanina, alilizele, udutshulwe umpululu, obaba lamajaha batshaye ivoklokolo! Kwakumnandi kakhululu. Loba uzibalela wedwa, ake ukekele lawe uyithuze ivokloklo ngoba imbongi zethu lezi ziyasikholisisa kakhulu. Asizitshayeleni ihlombe! Nanzi zisiqumbaqumba ngolimi lwethu lukaMthwakazi oluhlabusa kangaka! Ayitshe ivokloklo lapho okhona aze ahawukele lobengabazi ubumnandi bolimi lwethu lomdabu! Bala uncinde iminwe ufunza ingqondo. Ezinye njalo inkondlo zivusa umoya wolaka lokunqanda ububi obudlangileyo. Ziyaxwayisa. Ikanti ezinye zifukamele umoya wosizi lokuhlulukelwa. Kukho konke siyafunda, siloleke, sivuke senze.
Osungula lesisigcawu lamhla nguMpumelelo Ncube etshiseka ngendaba yamaCimbi.

ZINOFOBHIYA

Sizwe sikaNdaba,
Lina besilo,
Ondlela zimhlophe,
Sizukulwane sikamkhulu,
Akelingisize bo,
Nans’ impican’ ingiphicaphica.

Angiluzwisisi lol’ udaba,
Imibuzo kim’ ilitshebetshebe
Kodwa zon’ impendulo zinwele zethendele,
Nanko phela bengithi ngidl’ amathamb’ engqondo,
Ngaqabuka sengiwakhukhuza,
Kuthiw’ okwehlul’ amadoda kuyabikwa.

Ngalulekani bo ngiyacela,
Kamb’ ubudlwangudlwangu ngobani?
Umsindo wonke lo ngowani?
Yibubudlubudlu bokulwa,
Ukuthula kuyisibhono sentwala,
Inhlalakahle ngoxolo zimpande zedwala.

Buyeph’ Ubuntu kumuntu?
Nanko phel’ umunt’ uhlinz’ umunt’ okwembuz’ ebiweyo.
Aw’ ibunzi selize libuthakathaka, ngenxa yokuzibuz’ ukuthi,
Kanti yimbewu bani le esihlanyelw’ ensimini ye-Africa?
Yon’ ivel’ ihlanyelwe ngubani?

Kaz’ umoya wokumanyana njengabamnyam’ uphungwe ngubani?
Ngubani? Ngubani?
Awu ngubani low’ ongene losiba lwethendel’ emuzini we-Africa,
Waxega yon’ inzalo ye-Africa?

Awu ngalulekani bo,
Kuvela kuphi lokh’ engikuzwayo?
Umunt’ angath’ eyinzalo ye-Africa,
Ayekuth’ omuny’ owe-Africa yisethekeli,
Kukanti bobabili bese-Africa, beyinzalo ye-Africa?

Kaz’ umoya wokumanyana njengabamnyam’ uphungwe ngubani?
Zul’ omuhle,
Funa yim’ engibuz’ umbuz’ ongabuzwayo,
Kodwa nank’ omuny’ osungicuye wangicuy’ umcabango,
Kanti lelo zinyo likaFobhiya
Likhumuke lakhithika ladojwa ngubani wangaphi?

Nanko phela sokuyinsumansumane,
Njengob’ inkemenkem’ ilithonsi!
Ngalulekani bo angiqedisisi;
Ukuthi kambe sebeqedene
Ngabakabani lab’ abahlinzwayo?

Inhliziy’ ibuhlungu,
Buka phela ngisiqhinqil’ esika Nand’ isililo,
Kwaze kwaya kwathint’ esikamam’ isihelo,
Kodw’ akusizanga lutho!

Pho sikhulumeni, singakhulum’ ini?
Pho senzeni, singenz’ ini?
Nans’ ingqobe Hlabezulu,
Buqedwa buthiweni lobu budlwangudlwangu?
Njengoba kuyibubudlubudlu bokulwa.

Kaz’ umoya wokumanyana njengabamnyam’ uphungwe ngubani?
Ngiqinisile ngiqinisile;
“Inzalo y-eAfrika kayisoz’ ibeyizethekel’ e-Afrika!”

Nkosilamandla Kunene