IZIGIGABA ZECOVID-19 LODONSI LWAYO Ichithamuzi
Kwakuphakathi kwamabili, umama lobaba bekade bethethisana. Mina ngangisuke ngajumeka, ngathi nxa ngiphaphama ngezwa umama uyakhala. Ngathuthumela, ngesaba. Nganyenya ngasondela esivalweni sekamelo ngifuna ukulalela. Yimi lowo ngiyinamathisela nama indlebe esivalweni sekamelo labazali bami, ngamuzwa umama ekhala, ekhala ethethisa ubaba ethi,
“Hi-hi-hi-hi, bulala nxa ufuna ukungibulala, kodwa iqiniso ngikutshelile.”
“Liqiniso bani ongitshele lona wena?” Wabhavuma ubaba ngezwi elangethusayo ngathithibala. Ngaphosa ngasuka esivalweni, kodwa ngabuye ngaginya ilitshe.
“Uyindoda ngebhetshu wena sekaMaNdlo. Usibulalisa ngendlala lomntanami. Kunjenje silele ngelambazi. Wena utshona uhlezi ungenzi lutho. Nxa ngikubonisa uthi ngiyakudelela bese uyangitshaya. Bulala vele, ngibulala ungidle inyama angilandaba,” engumama lowo, eqinisile sibili. Sasilele ngelambazi futhi emini yakhona sitshone ngenqwenqwe zomlomo. Isisu sami sasikhala, umama laye ekhala, ubaba yena ekhalima abuye ahlokome sazulu lesiqhotho.
“Ikhanda lakho libole phusu! Uthi ngitshona ngihlezi, ufuna ngiye ngaphi? Angithi umthetho kaHulumende uthi singaphumi ezindlini, kule-Covid 19 esiyinsakavukela umchilo wesidwaba. Ufuna ngife vel’ angithi? Lemsebenzini samiswa uyakwazi lokho, pho ngenzeni akungitshele?” Ngubaba lowo ehwabha sanhlathu.
“Pho ukuhlala endlini kuzakusiza ngani? Sizakufa amazinyo emhlophe, sifele endlini sibulawa yindlala phela. Khangela amanye amadoda ayagijigijima agcwele ezitaladini ayaphanda, ukuze imuli zidle. Wena mkami ulokhu uvala ngekhovidi kanti wesaba umnyama ongelampisi,” wayetsho engasakhali umama.
“Nina kaMaNdlo, abantu baphelile ngal’ umkhuhlane, iyachobodisa ikhovidi le kayidlali. Kanti ufuna kufe mina ukuze ubone ukuthi iyabulala?”
“Ulivila lendoda wena!” watsho umama kanti usethinte indlu kalonyovu. Yaqaqamba impama. Wasiqhinqa isililo umama. Ngasengifuna ukungena ngibhule umlilo, kodwa ngesaba, umama wathi kuyazila ukungena ekamelweni labo, ngingumntwana, inkazana eleminyaka yokuzalwa eyisikhombisa.
Dukuduku, ngezwa umama ekhala esiza esivalweni. Ngathi nyawo ngibeletha, ngaphindela ekamelweni lami. Ngisanda nje ukugubuzela wabe engena umama ekhefuzela, ngazihoqisa, yena wangibiza,
“MaNdlo, vuka sihambe mntanami, uyihlo usephenduke isilo.”
Angiphendulanga, ngazenza olele obukabhuka. Wangiphakamisa umama, ngazilengisa.
“Asihambe MaNdlo.”
“Tshiya umntanami wena!” Watsho esemi emnyango ubaba, wabamba umama ngentamo wamdonsa eqonda laye ekamelweni labo.
Ngasala ngilesithuli. Ngingazi iyozala nkomoni khona ekamelweni labazali. Umama wayengasakhali kodwa belokhe bekhuluma sakuthethisana. Bacina bungijumile ubuthongo, ngalala ngiwumana samdlwane. Ekuseni ngavuswa ngumama esethanyela ekamelweni lami. Ngamvukisa ngasengimtshela ukuthi ngilambile.
“Woza uzongisika ungidle MaNdlo. Uthi ngikuthathe ngaphi ukudla? Kawumboni uyihlo etshona ethe kho khonapha endlini?” engiphendula ngokhahlo umama. Angazi kwasekutheni, Phela wayengakaze angiphendule kanjalo sengilokhu ngathwetshulwa yingwe.
Ngaphuma ngizamula ngayawothamela ilanga ngemuva kwendlu. Ngathi ngithi thala ngabona esangweni kungena uNkomo umnikazi wendlu. Ubaba laye wayephuma emnyango kanti kabuzanga elangeni, diba-diba loNkomo.
“Angikhulumi okunengi lamuhla Ndlovu, ngifuna imali yami. Usulenyanga ezintathu uhlala mahala endlini yami. Lamuhla ufike komlindi uyacina, ngibekezele kwenela. Ngipha imali yami kumbe uphume uphele endlini yami!” Watsho uNkomo egane unwabu.
“Hawu! Nkomo, kawuboni yini ukuthi umumo umi njani? Siphakathi kwekhovidi, sivalelwe ezindlini, emsebenzini simisiwe, pho imali yokubhadala esilojeni siyayithatha ngaphi?”
“Ndlovu, lami angisebenzi. Ngidla ngendlu yami le. Wonke amaloja asebhadele, wena uzenza inkunzi elenkani angithi? Lamuhla uyaphuma kuphela endlini yami, liyathi litshona ilanga sengilitholile elinye iloja.”
Kwaqhamuka umama wafika waguqa phambili kuka Nkomo wathi,
“Baba Nkomo, siphe ilanga lanamuhla kuphela, elakusasa liyothi liphuma sesikubhadele imali yakho.”
“Akube njalo.” Watsho qede wafulathela uNkomo.
Amanye amaloja ayemi amadlodlongwane ebukele ehlekisana. Ubaba lomama basala bekhangelene emehlweni. Mina ngasengikhala. Wanxapha umama wabe engena endlini ehuba, waphuma eseqhiyile esegqoke imasikhi qede waqonda esangweni.
“Uthi uya ngaphi?” kubuza ubaba.
“Ngiyaphanda. Ngiyadinga imali yokuthenga ukudla leyokubhadala esilojeni.” Watsho umama wasephuma esangweni, ubaba wasala emi. Mina ngagijima ngayakuma esangweni lomuzi, ngambukela umama ehaluzela elandela umgwaqo ephambana labanye abanengi abesilisa labesifazana besehla besenyuka lezitalada zaseNkulumane, begqoke amamasikhi.
Kwaze kwahlwa engaphendukanga umama. Ngamkhanuka kakhulu, kodwa kaphendukanga. Ngemva kwamaviki amabili ubaba wangihambisa ekhaya eMbembesi ngayahlala logogo lobabamkhulu.
Kade ngamcina umama, ngamcina mhla waloluyana suku aze asithele ngale kwezitalada kanti useyasithela kokuphela. Angazi watshona ngaphi. Ngizwe ugogo lamuhla etshela ubabamkhulu ethi,
“Umkhuhlane lo omutsha ongenileyo elizweni ulolunya, ilolunya ikhovidi-19 leyo, ilichithamuzi, ichithe umuzi wendodana yami.”
Emmanuel Moyo +263 717 636 579 / +263 782 458 242
