GIYA MTHWAKAZI

Nxa imbongi yayiyabe isiphuphuma ngosinga, igiya, iseqa, ijanquka, ibetha amagama akhuthazayo avusa idlabuzane lokwenza; ayekekela amanina, alilizele, udutshulwe umpululu, obaba lamajaha batshaye ivoklokolo! Kwakumnandi kakhululu. Loba uzibalela wedwa, ake ukekele lawe uyithuze ivokloklo ngoba imbongi zethu lezi ziyasikholisisa kakhulu. Asizitshayeleni ihlombe! Nanzi zisiqumbaqumba ngolimi lwethu lukaMthwakazi oluhlabusa kangaka! Ayitshe ivokloklo lapho okhona aze ahawukele lobengabazi ubumnandi bolimi lwethu lomdabu! Bala uncinde iminwe ufunza ingqondo. Ezinye njalo inkondlo zivusa umoya wolaka lokunqanda ububi obudlangileyo. Ziyaxwayisa. Ikanti ezinye zifukamele umoya wosizi lokuhlulukelwa. Kukho konke siyafunda, siloleke, sivuke senze.
Osungula lesisigcawu lamhla nguMpumelelo Ncube etshiseka ngendaba yamaCimbi.

AMACIMBI

Ikhalil’ inyoni ethi, “Mahontje, Mahontje!”
EGwanda, eSolusi, ePlumtree, eKezi
Ngoban’ abakhokhoba besehla benyuka?
Yeka mhlobo kawazi ngani,
Kusil’ amathez’ ayatheza
Kuhlwil’ umtshitsh’ uyathungatha
NguMpalakazi, uZibandlela loMabasa.

Umsindo phothololo emangweni,
Juba ntendeni giya sibone phela!
Ingatsha klwebu ziyoph’ izihlahla.
Umkhos’ uhlatshiwe zilahlekelwe phela
Wena mvevane kusasa uzaqandela phi na?
Inqobo yinzuzo kant’ ikusasa liyembelwa.

Awuboni ngani luhonyane lolo!
Tshiy’ ubuhaga yeka lukhule.
Izinyoka ziyabibitheka kutsh’ umphathi
Ngolwesithathu mthakathindin’ udingan’ ehlathini
Njengomsweny’ azanyamalal’ inkengan’ ingene
Komhla sahloniph’ amazul’ ovuleka.

Kukompunz’ idl’ emini libalele
Yizihonq’ ipakil’ impi kaMgandane
Zithuthandini lahlan’ amakhub’ enu
Saphel’ isitshebo loqond’ itshukela
Ingenil’ impi yembubhiso labahuquluzi
Kosala kubeth’ ibhungane lebhungayezi
Selidume ledlula lel’ elansondo.

Sozidlel’ esilahleni sezitshone phansi
Khonale koMakokoba.
Izikhuleko zikhulek’ emunjini nje
Solukhonale koMakokoba ucingo.
Inkuni lezigodo zombhelo-
Khonale koMakokoba.
Bayez’ abafana bomkute
Bevela khonale koMakokoba.

Emakethe yisiphithiphithi
Athengiswa ngamasaka losakazana
Samahlamv’ iyawa’ imali
Bathi vele yon’ iyisithutha
Ibanjwe ngumqando bayayibutha
EyeMelik’ ichithiwe, bayayithutha
Othi leyo kayikho yisithutha,
Le kayiding’ iSandawana vuka!
Kasikh’ esiphandel’ esinye
Ehamba muva ibanjwa yizinja.

Elokitshini ngeKango batsheba kathathu
Liliny’ intaba yesitshwala ngumfana
Emphinjen’ ayageleza nguntshelelezane
Lamponjwana eMaDlodlo leManor.
OBafana, oGreenhorse laboKhanda,
Zintombi zomhlanhlandlela bayathuthumela
Bayalinqolong’ igolid’ elimnyam’ eBotswana
Azaphenduk’ esinsithek’ amabhasi,
Okomamazal’ evela komkhwenyana
Ngamazhing zhong amaTshayina
Kuthengwe kube ngu ‘lami ngilakho’.

Intethe zehlile lamabhel’ emaphandleni.
Bayakhothama ngaw’ amacimbi
Sebengamalub’ ehlobo awu!
Ngecimbi bayizikhwicamfundo.
Ngecimb’ imikul’ igcwele.
Ngecimb’ izisu ziyibucwazicwazi.
Ngecimbi zidlan’ uboy’ esibayeni.
Ngecimb’ emzimbeni bahloniphile.

Izithelo zemvelo ngezethu sonke.
Asizilondolozeni thina sonke.
Kungumlandu wethu sonke.
Ngenhlakanipho sinothe sonke.
Sithuthukis’ isizwe sethu sonke.
Imithetho yemvelo yenzelwe thina sonke,
Ukuz’ umhlab’ ungatshabalali.

Mpumelelo Ncube