Ziyagiya imbongi zikaMthwakazi. Ziza lazo izinkondlo ezilemibuzo efuna impendulo. Ziyakhuza, ziyaxwayisa, ziyacebisa, ziyafundisa, ziyakhuthaza. Lamhlanje okaMlilo uxwayisa ngohlupho olukhulu oseluhlasele abatsha. Ludubo olumangalisayo lwezidakamizwa olubangela lezinye iziphambeko. Wena uthini ngalokhu okubaliswa ngokaMlilo?

XWAYA IZIDAKAMIZWA

Kuvunguz’ umoy’ ophethe’ ihlwili legazi
Yinsumansumane le,
Intsh’ uyibhek’ igazi litshaqe kusuphuke inwel’
Abazizweli bona, hatshi
Imizw’ ibulewe yizidakwamizwa.

Nki! Umsind’ engiwuzwayo
Sengani zinyekevu
Yintsh’ idakaz’ utshwala
Kusasa bath’ imali ayikho
Bona beyiqhunqisa kuzidakwa mizwa
Bengithi lifundile, lihlakaniphile

Bengithi lingongqeqe iziqeqetshi
Amaphaphu ayabola bo!
Linguloliwe yin’ istimela samalahle?
Xwayani okudakayo.

Intsh’ ayisalawuleki

Isingumbhed’ ovuk’ umbhejazana
Ngibafanisa lamahatsh’ abhem’ insango
Bacatham’ emabholohweni
Nkanke! Ngxi!
Babamb’ inkunzi bo,
Kuzingelw’ imali yokutheng’ okudakayo
Ikusasa yesizwe ikuphi nxa intsha idakiwe?

Lidlundlwana liyabheda

Alikazoli, kodwa kusempondo zankomo
Selimi esitolo mbhodlel’ esandleni
Liding’ utshwala ekuseni bo,
Pho lizoyiselela nini imndeni yenu?
Awuboni yini osowenu?

Bahamba ngonyanyavu lwemota
Bafundile wen’ ulokh’ uxhaph’ utshwala
Lokunuk’ awuzizwa, liqaqa baba,

Asaya ngaphi amahloni?

Yebo, ngiyavuma

Umfab’ uzalwa yinhlanyel’ ekhethiweyo
Lani kukhanya lifuzile bo
LaboDlodlo bebunatha
Baze bageqe impandla embuyisweni
Kodwa bebefuyile bona phela
Lina alikahlumi lakuhluma
Kodwa imali liyibhulela kokudakayo
Xwayani izidakamizwa bo!

Ungabi yisithutha wena

Ungafani lohlanya, howu!
Lon’ olusina lungaxhumanga umncwado
Luhlekwa lweyiswe lazinyoni
Xwaya abangan’ abakukhohlisayo
Isibindi  esibolayo ngesakho
Intuthu oyihotshayo izakuguguda ugugudeke
Ungasini nkundlanye lomthakathi
Xwaya ababhema okudakayo
Xwaya izidakamizwa.

Martin Mlilo