Mthwakaz’ omuhle, lalamhla ngiliphathele imbongi ezine. Zingcwethi. Inkondlo zabo zinwaya ubuchopho isibili. Kodwa, kuqala ngifisa ukuphinda engike ngakutsho. Ngithanda ukwazisa lezizimbongi ezintsha ukuba, ngiqoqa iqoqo elitsha lezinkondlo engithemba zizaphuma ogwalweni olutsha lwezinkondlo unyaka ka2020 ungakagoqi. Zonke inkondlo engizamukelayo zizangena kuqoqo elitsha njalo inye ngayinye umniniyo uzathola isibongo esifaneleyo. Lezizinkondlo kufanele zibe ngezintsha ezingakaze zidindwe. Ezimbalwa zizangena kulesi sigcawu ukukhuthaza abanye abalogqozi oluvilaphayo. Inye ngayinye engena kulesisigcawu ihle ivune ingxenye enkulu yesibongo. Njengobana ngitshilo, lamhla silembongi ezine ezintsha kulesisigcawu. Ake ubale ukholise ukujula komqondo lobuciko bolimi, unambithe. Asiziqhenyeni bo ngembongi zethu lezi eziphakamisa ulimi lwethu, ikanti njalo zisilola ukuba kesijulise imicabango ngempilo le esiyiphilayo. Hayi-bo, ukutshelwa yikuncitshwa. Ngena enkundleni ugiye lazo lezizimbongi zalamhla.

Zibusiso C. Mabonisa

INDOSAKUSA ELEMIBALA

Yaphakama njengemihla yonke,
Ikhokhele yon’ inkanyez’ enkulu.
Sithithibel’ isizw’ esimnyama.
Ngob’ abakaze bayibon’ emabala.
Yavoxavoxan’ imizwa kwelakithi.
Abanye bathi lizophuma lilihle,
Kanti abanye bayalandula.
Bathi setshabalel’ onsundu.
Bakwethu, imabal’ indosakusa!

Iyin’ i ‘technology’ e-Africa?
Ayin’ amalungel’ abesifazana kithi?
Iyin’ i ‘Christianity’ e-Afrika?
Itshon’ i ‘Climate Change’ e-Afrika?
Lizakusa linjan’ e-Afrika?
Nans’ iphum’ imabala linkanyezi.
Vukani bo! Ma-Africa libone lombala.
Iphum’ imabal’ indosakusa.

Bayayesab’ i ‘technology’ eAfrica,
Bath’ iland’ ukuzobhidliza kuphela.
Besabel’ imisebenzi yabo kwelakithi.
Batsheleni bangethuk’ ubala.
Ayidilizi luth’ iyakh’ i ‘technology’.
Ayisithatheli misebenzi kodw’ isenzela kubelula.
Sekukith’ ukuba sihambisane layo.
Ukuze sibe lengqubekela phambil’ eAfrica.
Lingethuswa yilombala wendosakusa.
Ngob’ idons’ oluhl’ olukhazimulay’ usuku.

Iza lamalungel’ esifazana lendosakusa.
Bazonde bagan’ unwab’ abadala besizw’ o50:50.
Bathi latshabalala bekhangel’ isiko lonsundu.
Kanti hatshi besab’ umnyam’ ongela mpisi.
Akusiko litshabalele kwelakh’ onsundu,
Kodwa kusiko liqondis’ okuhle wen’ onsundu.
Ungethuswa yilemibala yendosakusa.
Lizakusa lilihl’ okwamagama.

Iza le‘Christianity’ lindosakusa.
Bathwel’ imikhon’ ekhanda kwelakithi.
Bakhala ngenkol’ abazitshiyelwa ngokhokho.
Yebo bakhon’ abasilahlayo ngay’ i ‘Christianity’,
Kodwa kuneng’ okuhle kiyo kulokubi.
Njengoba belivele likhon’ idloz’ elihle lelibi,
Asiyamukeleni ngelihluzay’ ilihlo.
Ngoba lihl’ eliza lalendosakusa.

Sizwile behlab’ umkhosi ngay’ i ‘Climate Change’,
Alisani njengasekuqalen’ izulu kithi.
Zilandelan’ okwamagobojekan’ inkwankwa kithi,
Kungabe kubangelwa yikungahlonitshwa kwamazilo?
Kumbe yiy’ iClimate Change’ yodumo?
Kungakho lindosakus’ isiphathel’ i ‘technology’.
Ukuze sanelis’ ukuphila ngalez’ insuku.
Asedlulen’ endleleni zakudala zokuphila.
Lingawethuki lamabal’ alendosakusa.

Njengendosakus’ idons’ ilanga,
I ‘technology’ ilekusas’ elilentuthuko.
Njengendosakus’ idons’ usuk’ olutsha,
I ‘Climate change’ ileth’ indlel’ ezintsha zempilo.
Njengendosakus’ idons’ ukusa.
Amalungel’ abesifazan’ ayimpendulo.
Njengendosakus’ idons’ ukukhanya.
I ‘Christianity’ ilokukhanya kwangaphakade.
Imabala lindosakusa bakwethu,
Imabal’ aquketh’ ikusas’ elihle.
Asiyamukeleni ngezandl’ ezimhlophe.
Ngoba kiyo kukhon’ ukukhanya, ikusasa lentuthuko!

Zibusiso C. Mabonisa

*


UNGENE KANJANI?

Abanye bangene befulathele
Abanye bangene befuqwa,
Abanye bangene nyovane;
Sanyoka, abanye bangene benyanyile
Abanye saxakuxaku benyozile,
Wena-ke, ungene kanjani ku2020?

Abanye bangene lezikwelede
Abanye bangene lesikhwele,
Abanye bangene belimele
Ngob’ ingoz’ ibehlele belibele;
Abanye, bekhangele hayi belele
Baphenduke awendlela – amabele!
Wena-ke, ungene kanjani ku2020?

Abanye bangene be-selebhretha
Abanye bangene besiqhinqa isililo,
Abanye bangene bexabene
Abanye bangene bexolelene;
Abanye bangene ngesikhala senalithi
-Bejampa amafensi abanye befohla ngaphansi,
Wena-ke, ungene kanjani?

Abanye bangene bethukile
Abanye kungene izidumbu, bona sebethule,
Abanye kungene izinhliziyo, imizimba ingavumi,
Abanye kuyongen’ imizimba, inhliziyo zingavumi;
Abanye bangene bebalisa
Abanye bebal’ izithelo zezithukuthuku zabo,
Kanti wen’ ungene kanjani?

Abanye bangene lamathemba amatsha
Abanye bangene beqinqibala lemikhuba emidala,
Abanye bangene lamasokisi lamakawuso
Lama-bra, lamakepesi, lamapitikoti, lamaphenti amadala
Kodw’ umnyaka won’ umutsha!
Abanye bangene lengqond’ endala
Ezakhukhuzis’ obab’ ubutsha;
Wena-ke, ungene kanjani?

Maye, abanye kubalungele!
Maye, abanye worse worse worse kubabhedele!
Maye, abanye bavumene bavumelana bavulisana ezinhl’ izindlela!
Maye, abanye behlulene behlukana behlulukelwe!
Maye, kube kubi kwabanye!
Maye, kube mnandi kwabanye!

Sangena madoda!
Sangena sinyathela ngamandla,
Sangena madoda!
Sangena singasadlanga nkotshana,
Sangena ngehlombe oooh!
Sangena ngenxeba njengempethu, phela
Yith’ oSayibamb’ inkunz’ ingen’ esangweni!

Comfort Ndlovu

*

Thembani Norman Ndlovu

ANGILOYI  

    Angiloyi, ngilesibindi
Okubalekelwa ngabanengi
Yikh’ okunginambithisayo
Yikh’ okugxozisa inhliziyo yami indenda
Uqhatshi lobunzima buyangibiza ngisabele
Alikho inamuned’ elimnandi kangaka
Elidlul’ ukunqob’ abath’ akunqobeki
Qinis’ imisipha yenqondo
Ulol’ umhedla lomkonto wokuzingela
Okwenza umuntu aphumelele baze bathi uyaloya.

Thembani Norman Ndlovu