UBUNTU BETHU

Bengisezitolo. Ngezwa ukuklabalala komntwana. Isisu siyahela umuntu wesifazana angezwa ukukhala komntwna kungathi uselimele. Ngithe ngithalaza ngabona ukuthi ngokuyintombazana kwesiNdiya mhlawumbe okuleminyaka emihlanu kuhamba loyise labanye abafowabo abadala kulakho. Ngisuke ngamangala ngibona kumbinda uyise emuva, phambili, indawo yonke. Lokukhala kwakhona besekuzwakala kuhle ukuthi ngokomntwana odedesayo ofuna indlela yakhe. Ngimkhangele uyise ngabona ephongubobotheka nje ezama ukukubamba izandla. Hawu! Ngisuke ngakhumbula uBaba ngensuku zethu ukuthi wayezakubhansula kanye akujonge ngelihlo elikutshela yonke indaba angayo uhle uthule zwi uchume.

Lami besengisiyatshayisa kuthili impahla ebengizithenga. Imuli le ibe iphambi kwami. Zaqhubeka izibhakela zengane eyonakeleyo kuyise. Abanye abafowabo bebephongukhangela lokho sengathi yinti abayejwayeleyo. Bafike kuthili yakuqala lapho obekulonina ethenga izinto. Kuqhubeke kulokhu kubanga umsindo okunkabi kudedesa, unina wasekupha isiwitshi esithile. Akuthathanga okunkabi. Akuzange kwamukele loba kubonge. Kuphonguthi hluthuliyani ezandleni zikanina, kwaqhubeka sekufuna ukukhutshelwa iphepha laphandle nguyise. Lokho kukhanye kungamhluphi unina kunye loyise. Yeyeni bantu! Ngithe sengisedlula lapho ngisiya kwenye ithili ngakuqhweba ngathi kukho, “Angikuzwanga ubonga kuMmama!” Kwathi khwimilili. Ngaphinda ngathi, “Angikuzwanga umbonga uMama. Bonga! Kukhanye kungani kuyayangeka. Labazali baphongubobotheka nje. Ngikhumbule uMama kudala, wayezahle nje asithathe lesosiwitshi umuntu angabuyi asizuze aze akwazi ukubonga agomele abethe zonke izangelo.

Hlabezulu, ubuntu bomuntu buqala ngekhaya. Isikolo sakuqala singekhaya. Kanengi ngisizwa sokusolakala izikolo lababalisi. Imfundiso yobuntu iqala emulini lapho umuntu azalwa khona. Kulapho ingane efunda khona ngothando, ukuhlonipha, umusa, ukwazisa abanye, ukukhuluma kuhle labanye lokuphana. Abazali bayafundisa yonke imikhuba emihle, njalo okunye abantwana bakufunda ngokubona indlela abazali abakhuluma ngayo kunye lalokho abakwenzayo. Umntwana onjengalo engimbone ezitolo kutsho ukuthi uvele kakhuzwa ngekhaya. Ukhula engufuna okwakhe, untando ayiphikiswa. Uyakhathaza umntwana onjalo. Lanxa esekhulile uba ngameva empilweni zabanye aphila labo.

Yikho-ke abadala babesithi isigogo sigoqwa sisemanzi. Uma kuhlatshwe imvu loba imbuzi loba inkomo, isigogo sigogwa sibe yilokho umuntu akufunayo sisesemanzi. Singoma asisagoqeki. Siyabe sesome qha sesilikukuta. Asisagoqeki uma sesinjalo. Umntwana ukhuzwa afundiswe amasiko lemithetho emihle esesemncane. Angakhula ucina engasakhuzeki, engasafundiseki, engasalayeki.

Hlabezulu, fundisa uqondise ukhuze abantwaba besesebancane. Yebo, isigogo sigoqwa sisemanzi. Fundisa izingane zakho bonke ubuntu obupheleleyo besebancane. Yibo ubuntu bethu lobo ngoba ikhula lamanono ayo.

Barbara Nkala