Intandane Izwela Kwabanye

Lesi yisaga esivame ukutshiwo ukukhuthaza umuntu loba umntwana oyabe ekhala ngokuthi uyahlupeka ebona abanye sengathi bathola okuhle kulaye, lokuthi bagcinakale kuhle kakhulu kulaye. Isisusa yisonaleso esokubana umntwana oyintandane uyabe engelamzali oyedwa loba bonke bobabili. Kuyenzeka-ke ukuthi intandane yona iswele ngoba bengekho abazali ukuyinakekela lokuyondla. Icina isondleka nzima. Kuthi lemfundiso abanye abantwana abayithola ebazalini iswelakale koyintandane. Ihlupheke kakhulu. Ihlulukelwe. Ihawukele laba abalabazali ababanakekelayo. Nxa kuthiwa intandane izwela kwabanye, kuyabe kuyikukhuthaza ukuthi, lapho abalabazali belaywa, loba bethola imfundiso ethile, layo intandane kumele isondele lapho ithole ukusizakala. Nxa iseduzane kufundiswa okuthile, iyaluthola layo usizo icine isenza kuhle.

Kulabantu abatsha abavame ukuthi bazidele, bafuywe yisidensi, bazilahle bephila ngoba besithi bona bavele bayazihawulela abalalutho, abangeke baphumelele. Abanjalo babuka labo abalabazali babone beyibo abaphumelelayo empilweni. Ikanti, hatshi! Abadala babevamile njalo ukuthi iminwe ayilingani. Abanye empilweni balakho okubaphathisayo ukuba bafunde bacine besiba lemisebenzi emihle. Ikanti abanye bayasadalala ukuthola izimali zokubhadala esikolo. Abanye benza imisetshenzanyana engapheliyo ukuthi bathole imali yokuhlawula esikolo. Okuhle lokubukekayo yikuthi uzizamele mntomtsha. Nxa ulezandla, lezinyawo, lamehlo, lobuchopho, sebenzisa lokho olakho ukuthi uzingconoze empilweni. Ukwehluleka akutsho ukuthi uhle ubhazalale phansi ngesisu ukhale ngokuba lomnyama lokuswela. Empilweni sengibone abanengi abaphumelela ngokuzimisela okukhulu, ukuphikelela lokusebenza nzima.  

Impilo esiyiphilayo ikhokhelwa yikukhetha kuhle. Ungakhetha ukuzwana labangane ababi, abangamavila, abangahugeli ezintweni ezimbi ezinjengokunatha lokudla izidakamizwa lokunye okunjalo, yikhonalokho ozakuvuna mntomtsha. Kodwa ungakhetha ukuceza abangane ababi, ukhethe ukulangana lokusondela kulabo abakhutheleyo abafisa ukuphakama empilweni, abasebenza nzima befisa ukuba lekusasa eqhakazileyo; kanjalo bavuna okuhle.  Kanengi sisizwa amazwi athi, ‘Vuk’ uzenzele!’ lamanye njalo athi, ‘Asikho isikhwehle esiphandela esinye’. Ingqobe ikuwe mntomtsha. Phakama wenze, Musa ukulinda ukwenzelwa loba ukuphiwa.

Mntomtsha oyintombi, musa ukuba yisithutha uthi uzalinda ukuthathwa ngumuntu onothileyo ozakwenzela konke. Lawo alakho amajaha awabafuni abafazi abangomayihlalela. Bafuna njalo bazigqaje ngezintombi ezivusileyo, ezizizamelayo njalo ezizaphathisana labo ukuthwala ezomuzi. Jaha, phitsheha ufise ukwenza okuyaphakamisa impilo yakho lempilo yabakho. Loba kuvundile kwenu, akusikwakho. Ginqa uzuze okwakho. Kuhle ukuzigqaja ngokuginqeleyo. Kuhle nxa abazali bangakutshiyela ilifa, kodwa ungaphika ngokokwenzelwa ungalibali ukuthi ubukhosi ngamazolo. Ongakuginqelanga kuvame ukuthi kujuluke kukuphunyuke usithi ukuphethe. Sondela kwabalolwazi oluswelayo ufunde kubo, wenze ngoba intandane izwela kwabanye. Vuka mntomtsha!

Barbara Nkala