UBUNTU

Zinengi izinto empilweni ezitshengisa ubuntu bethu. Lamhla ngizakhuluma ngokusebenzisa ibizo lomuntu. Sesasike sizwe amazwi la ephuma emilonyeni thile:

Uthi ‘wena’, awulazi na ibizo lakhe?

U ‘lo’ ngubani? Kalabizo na?

Ngumntakabani yenalo ongelambeko? Uzalwa kobani?

Ungumfokabani-ke jaha lakithi?

Yonke imitsho le itshengisa ukuqakatheka kwebizo lomuntu. Ukuthi uthi ‘wena’ loba ‘lo’ ungaze walitsho ibizo lomuntu kutshengisa ukumeyisa, ukungabi lendaba laye, ukungani yena kasimuntu uyinto nje. Akulabuntu lokho. Akekho umuntu ongathandi ukuthi aziwe ukuthi ungubani. Ibizo lomuntu liyinqaba. Liqakathekile. Lababalisi bayakhuthazwa ukuthi bawazi masinyane amabizo abantwana ababafundisayo ukuze yilowo lalowo akwazi ukuthi uqakathekile kumbalisi. Akungeke kube kuhle ukuthi abanye babizwe ngamabizo abo, kodwa abanye  kube sengathi bayizinto nje. Akuyikhuthazi imizwa yokufunda kuhle.

Ibizo lakho likhomba wena lobunguwe bakho. Akekho omunye onjengawe. Akekho ofana lawe. Ungumuntu phakathi kwabanye abantu njengobana umuntu evele engumuntu ngenxa yabanye abantu. Nxa kukhulunywa ngomfokaNcube owenza kuhle, kuphakanyiswa labakwabo. Kodwa umfokazimbece oxhwalileyo ungcolisa atshaphaze igama labakwabo.

Ngokufanayo, loba sikhulumisana labantu abathile esingabaziyo; ongangoyihlo ngubaba kuwe. Ongangonyoko ngumama loba engesunyoko okuzalayo. Ongangomalumakho loba uyihlokazi, ngumalumami/malume loba ubabakazi. Osebangeni likagogo loba ukhulu wakho ngugogo loba ukhulu kuwe. Lasibi salowo ongusowenu loba omdala kuwe ngubhudi loba usisi. Kuhle, kutshengisa ubuntu ukusebenzisa amabizo afaneleyo. Sebenzisa ibizo elifaneleyo ubonakale njengomuntu olobuntu.

Gogo Barbara Nkala