IZIGIGABA ZECOVID-19 LODONSI LWAYO

Yayisidumela emansumpeni ikhisimusi. Abantu babematasa lapha eGoli. Lami ngangingomunye wababelungisela ukuphindela ezweni lenkaba. Kwakunzima ukuhamba njengoba yayisanda kuvulwa nje imingcele, kwakulendwendwe. Phambilini yayivalwe ngci ngenxa yegcikwane leCovid-19 elalithethe umhlaba ngesavunguzane.

Ubaba ngangicine ukukhuluma laye emalangeni amahlanu adluleyo. Wayethe uzadlula engithatha ehamba lomalayitsha uTshelela. Abazali bami bebehlala eBetrams okungummango omfitshane nxa usukela lapho engangihlala khona. Ngangilokhu ngihlezi ngibuka izikhwama zami ezasezilungele ukuyangena emoteni. Ngangijabulela khona ukuyabona ugogo ekhaya eMahole. Wayejabula kakhulu nxa esibona, ikakhulukazi nxa ebona ubaba. Wayeqhaqhe ithumbu ngabayisikhombisa kodwa bonke sebalala koqandayo kwasala ubaba kuphela. Zonke izintandane ezasala zigcwele iguma zazifunzwa ngubaba.

Ngalinda laze lahlaba enkanda ilanga. Ngake ngajumeka ngilokhu ngithe thozo esihlalweni. Khonokho nje wakhala umakhalekhukhwini wami. Kwakuyinombolo kababa. Ngahle ngeqa ngaluphendula ngapha ngidonsa isikhwama. Ngama kancane ngisizwa kulilizwi likamama.

“Nyembezi, unjani ndodana? Angeke lisaphumelela ukuhamba lamuhla. Uyihlo ulele phansi, imbulele i-flu. Lami ingitshayile,” ngumama qede akhwehlele.

“Kulungile mama. Ngizabuya ngizolibona,” ngisitsho ngezwi elilokudumazeka, phela ngengqondo ngangizibona ngivuka ngikwelakithi. Ngaqala ukuzidla izibindi okofudu. Lokhu ngathwetshulwa yingwe ngangikaze ngibone ubaba elele phansi ngomkhuhlane, pho kanjani ngophepha nje? Angisazange ngithande ukubalisa amabala engwe. Ngahle ngadobha isifonyo sami ngayabamba imota eyakhona kanye eBetrams. Ngehla ngaqonda endlini. Ngathi ngingena nje, abanawami uSizile loZodwa babehlezi behlulukelwe. Bathi bengibona beqa bangidumela ngenjabulo.

Ngaqonda ekamelweni labazali bami. Ubaba wayethe buyu embethe ingubo. Umama wayehlezi emakhanda ephethe ithawulo emthoba entanyeni lesifubeni.

“Kanjalo MaMoyo, engathi uza emphinjeni. Ngicela uvule amafasitela ngathi akungeni moya lapha,” ngubaba ezwakala ewudonsa nzima. Ngathi ngiyasondela wahle weqa umama.

“Ungasondeli lapha Nye,” ephakama engivimba langesandla. Ngajama emnyango ngididekile. Ubaba wavusa ikhanda wangikhangela ngachiphika izinyembezi.

“Subuyile mfana wami. Unga…sondeli lapha. Ngicabanga ukuthi selingibhuqile igci…kwane leli ele…China. Lingicindezele ngamandla,” ephefumula nzima. Lwangithi heqe uvalo. Ngaswela amagama. “Khuluma lonyoko libize uTshelela angithwale. Ngifuna ukuyafela ekhaya.”

“Ungakhulumi njalo sekaNye, awufi. Yindaba udlala ngokufa? Kodwa isimo sakho asibi ngcono. Kuhle ngitshayele i-ambulensi,” ngumama lowo. Ngavumela amazwi akhe ngokunqekuza ikhanda. Ayizange iphuze ukufika i-ambulensi. Behla begqoke ezimhlophe, bezivale umzimba wonke. Bathi zonke impawu zikhomba ukuba ubaba uleCovid-19 ngakho kumele imuli yonke iyehlolwa. Savala indlu singazi ukuba sizabuya siyivule futhi senele loba ukhona oyasala esibhedlela. Ngamkhangela ubaba ephefumula nzima sebemfake amathumbu okuhambisa umoya, ngabuzwa buqoqoda ubuntandane,   busunduza isivalo kancane kancane. Abantu baphuma ngobunengi ezindlini zabo bezobukela sithwalwa. Ngakulandula ukuba ezendoda ziwela esifubeni, ngazidedela. Esibhedlela-ke sehlukaniswa. Sahlolwa kwathiwa silinde imiphumela.
Ngemva kwensukwana yaphuma ke! Mina labanawami sasingelalo lelogcikwane kodwa abazali bethu babelalo ngakho babezagcinwa esibhedlela. 

Ubaba wayengeqisi usuku engangitshayelanga ucingo. Wayengitshela ngokuba uyalulama njalo sizahamba ekhaya. Amadolo ayesesubukile ngokuguqa ngithandaza. Kwathi kungoMvulo ekuseni, lwakhala ucingo lukababa. Ngabiza abanawami ukuba bazolalela ubaba ekhuluma. Ngaluphendula ngakhweza umsindo.
“Yebo baba, uzizwa njani lamuhla?”
“Uxolo, uJoseph Ndlovu ushone lamuhla entathakusa,” liyilizwi lowesifazane. Ngezwa engathi ngithiwe khapha ngaqandayo emhlane. Umakhalekhukhwini wangiphunyuka wayakuthi kwata phansi. Ngakhala okosane kungela ozangithulisa. Bakhala abanawami kodwa omakhelwane besaba lokuzosiduduza, phela ngasengibizwa ngoCovid. Ngadobha umakhalekhukhwini ngatshayela omalume. Beza ngokuphangisa. Bayaziswa abadala ngefu elimnyama elaselembese imuli. Ekhaya babelinde isidumbu kodwa lapha esibhedlela basitshela ukuba angeke sisithole ngoba ubaba udlule ngeCovid-19. Ngahlala endlini ngilinde abanawami, umama elokhu esesibhedlela. Inhliziyo yami yayibhakuza ngamandla nxa kukhala umakhalekhukhwini. Ngangingazi ngizezwa ezithini.

Wayesehambile ubaba. Sesiwile isihlahla esikhulu esingumthunzi wemuli. Umama sowaphuma esibhedlela kodwa ukutshiywa ngubaba kuyimvukuzane emoyeni wakhe, yikho nje seyisicubu. Nsukuzonke nxa ngimkhangele ngiyazibonela ukuba lapha iyabotshwa imitshaqana. Okungidabukisa kakhulu yikuthi angazi lokuthi ulele ngaphi ubaba. Ngifisa ukuthola ithambo lakhe nje, ugogo ayebhongela emswaneni. Impilo yami ayihambi. Osiyazi bathi kumele ngiyekhuluma ethuneni likababa. Lona liphi engilaziyo? Ngiyehluleka ukuzinqanda izinyembezi nxa ngibona indlela okungcwatshwa ngayo abadlule ngeCovid-19. Bethandelwa ngamaphepha okwenyama. Ngisuke ngibone lowami ubaba engcwatshwa njengenja. 

Angazi ugogo uzazondla ngani intandane ezitshatshama egumeni. Lami angisebenzi ngitshona ngikhangele umama otshona engolele phansi. Abanawami abasafundi. Isifiso sami sinye, yikuthola imadlana ngithathe umama labanawami sibuyele kwelakithi. Kubuhlungu ukubona umzali wakho ehawula ungeke wazi ukumsiza. Ngizacina sengilisela, bangibambe bangitshise ngingqongqe. Kungcono ukuhawula kwelakithi kulezizweni. ICovid yasihluthunela injabulo. Yasintinyela udonsi oluzahlala lutshotshozela.

Lindani Phiri Lindaniphiri13@gmail.com